Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 2013

Εξωτερική πολιτική (1823-1832)



H αδυναμία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να καταπνίξει την ελληνική επανάσταση και ο φόβος για τη δημιουργία ενός ελληνικού κράτους που θα λειτουργούσε ως εκφραστής των ρώσικων συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται ότι επέδρασαν στην αναθεώρηση της αγγλικής πολιτικής στο ελληνικό ζήτημα. H αρχική αρνητική στάση της Αγγλίας, η οποία εκφράστηκε ιδιαίτερα από τις αγγλικές αρχές της Ιονίου Πολιτείας, σύντομα μεταστράφηκε με τη σταδιακή υιοθέτηση ευνοϊκότερων θέσεων για την ελληνική πλευρά. Στη μεταστροφή της αγγλικής στάσης συνέτεινε και η ανάδειξη του Γ. Κάνιγκ (G. Cannig) στην κορυφή του αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών τον Αύγουστο του 1822. Τα πρώτα σημάδια της νέας πολιτικής φάνηκαν την άνοιξη του 1823, όταν η Αγγλία αναγνώρισε τους επαναστατημένους Έλληνες ως εμπόλεμο έθνος. Επιπρόσθετα, φαίνεται ότι κατά τους επόμενους μήνες ενθαρρύνθηκαν ανεπίσημα χρηματο-πιστωτικοί κύκλοι στο Λονδίνο να προχωρήσουν στη σύναψη δανείων (1824, 1825) με την ελληνική Διοίκηση. Τα δάνεια αυτά, για τη σύναψη των οποίων υποθηκεύτηκαν οι εθνικές γαίες, σήμαιναν την έμμεση αναγνώριση ενός εν δυνάμει ελληνικού κράτους, το οποίο μελλοντικά θα αποπλήρωνε τα δάνεια αυτά.

Kοντολογίς, η προώθηση των διαφορετικών και συχνά ανταγωνιστικών οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων των δύο ισχυρών κρατών, της Αγγλίας και της Ρωσίας, κατέτειναν σταδιακά σε ευνοϊκές για την ελληνική πλευρά διπλωματικές κινήσεις. Ιδίως μετά το 1825-1826, οπότε η ελληνική επανάσταση κάμπτεται στο πεδίο των μαχών, οι πρωτοβουλίες των δύο Δυνάμεων, τις οποίες ακολούθησε η Γαλλία όχι όμως η Αυστρία και η Πρωσία, υποχρέωσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία να αποδεχτεί στο τέλος της δεκαετίας του 1820 τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Αλλαγή στη στάση των δυνάμεων 1823

Ευνοϊκή αντιμετώπιση «ελληνικού ζητήματος»

·      Συμφέροντα δυνάμεων στην περιοχή (Ελλάδα)
·      Ανταγωνισμός μεταξύ των δυνάμεων
·      Η αγγλική πολιτική γίνεται φιλική προς τους αγωνιζόμενους Έλληνες
·      Η αλλαγή της αγγλικής πολιτικής είχε ως συνέπεια και την αλλαγή της ρωσικής
·   Το 1827 η Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία υπέγραψαν στο Λονδίνο συνθήκη που καλούσε τις εμπόλεμες πλευρές σε ανακωχή και να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους
·      Η Τουρκία δεν δέχεται
·      Η άρνηση είχε αποτέλεσμα τη Ναυμαχία Ναυαρίνου
·    Πλοία των μεγάλων δυνάμεων με επικεφαλείς Κόρδινγκτον, Δεριγνύ και Χέυδεν κατέπλευσαν στην Πήλο για να εφαρμόσουν τις αποφάσεις των Μ. Δυνάμεων
·    Στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, τον Οκτώβριο του 1827, ενωμένες οι ναυτικές συμμαχικές δυνάμεις κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο
·    Η νίκη των δυνάμεων επιτάχυνε τις εξελίξεις και οδήγησε στην απελευθέρωση της Ελλάδας
  • Ιουλιανή Συνθήκη (Λονδίνο, 6 Ιουλίου 1827)

Το 1926 η οθωμανική αδιαλλαξία απέναντι σε μία διπλωματική λύση του "Ελληνικού Ζητήματος" διευκόλυνε τη ρωσική επιθετικότητα. Ο τσάρος απείλησε εκ νέου με πόλεμο, κάτι που για να το αποφύγει η Αγγλία αναγκάστηκε να επαναφέρει στο προσκήνιο το ελληνικό ζήτημα. Στις 24 Απριλίου 1826 ο δούκας του Ουέλινγκτον υπέγραψε με τον ρώσο ομόλογό του, το Πρωτόκολλον της Πετρουπόλεως, το πρώτο επίσημο έγγραφο που αναγνώρζε την πολιτική ύπαρξη των εξεγερμένων ελληνικών επαρχιών. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο, οι δυο χώρες η Αγγλία και η Ρωσία, θα εργάζονταν υτέρ της δημιουργίας ενός φόρου υποτελούς στην Πύλη ελληνικού κράτους και, το σημαντικότερο, εάν το σχέδιο αυτό δεν γινόταν αποδεκτό από το σουλτάνο, τότε οι δυο χώρες θα μπορούσαν να επέμβουν. Το Πρωτόκολλο τηςΠετρουτόλεως ήταν η τελευταία στροφή πριν από την τελική ειθεία, και εκείνο που οδήγησε στην Ιουλιανή Συνθήκη του επόμενου έτους. Στο μεταξύ, παρολες τις σινεχιζόμενες ευρωπαϊκές πιέσεις η αδιαλλαξία της Πύλης συνεχίστηκε και όλες οι συμβιβαστικές ενεργειες και προτάσεις απορρίφθηκαν με υπεροψία. Η οθωμανική στάση διευκόλυνε τη Ρωσία να δείξει τις διαθέσεις της στέλνοντας ισχυρή ναυτική μοίρα στην ανατολική Μεσόγειο. Το γεγονός αυτό επιτάχυνε τις εξελίξεις. Στις 6 Ιουλίου 1827, οι υπουργοί Εσωτερικών της Αγγλίας λόρδος Dudley, της Γαλλίας, πρίγκιπας Polignac και της Ρωσίας πρίγκιπας Lieven, υπέγραψαν κείμενο σινθήκης παρόμοιο με εκείνο του Πρωτοκόλλου της Πετρουπόλεως.
Οι τρεις Δυνάμεις συμφώνησαν:
• να απαιτήσουν ανακωχή μεταξύ των δυο εμπολέμων, και αν αυτό γινόταν αποδεκτό να προχωρρουν σε περαιτέρω διακανονισμούς
• ως διακανονισμούς όριζαν τις σχετικές διπλωματικές πρωτοβουλίες για την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους, υποτελούς στο σουλτάνο, και τις διαπραγματεύσεις για τα σύνορα του νέου κράτους
• σε περίπτωση άρνησης της Πύλης οι τρεις χώρες θα ξεκινούσαν διπλωματικές σχέσεις προξενικού επιπέδου, με την Ελλάδα
• σε περίπτωση που μία από τις δυο πλευρές παραβίαζε την ανακωχή οι Δυνάμεις θα εμπόδιζαν τις σιγκρούσεις χωρίς να συμμετάσχουν οι ίδιες.

Κατά τις επόμενες ημέρες οι κυβερνήσεις έστειλαν σχετικές οδηγίες στους στόλαρχούς τους στην ανατολική Μεσόγειο. Η Ιουλιανή Συνθήκη ήταν αποφασιστικής σημασίας για την πορεία των επαναστατικών γεγονότων, ιδιαίτερα μία στιγμή που οι ελληνικές δυνάμεις έδειξαν να είναι αδύναμες να αντιμετωπίσουν τις οθωμανικές -ενισχυμένες εδώ και δύο περίπου χρόνια από αιγυπτιακά τακτικά σώματα. Η εκ μέρους των οθωμανών παραβίαση του άρθρου της Συνθήκης που όριζε ότι η παραβίαση της ανακωχής θα έδινε το δικαίωμα στις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις να παρέμβουν για να εμποδίσουν τις συγκρούσεις οδήγησε τρεις περίπου μήνες αργότερα (20 Οκτωβρίου 1826) στη ναυμαχία του Ναυαρίνου.

  •          Συνθήκη της Αδριανουπόλεως (14 Σεπτεμβρίου 1829)       
Η εμμονή της Πύλης να μην αποδεχτεί τις αποφάσεις του 3ου Πρωτοκόλλου, αρνούμενη ακόμη κα τη σύσταση υποτελούς ελληνικής ηγεμονίας στην Πελοπόννησο, κάμφθηκε μετά την προέλαση των ρωσικών στρατευμάτων μέχρι την Αδριανούπολη. Ο σουλτάνος Μαχμούντ Β' υποχρεώθηκε να συναινέσει στις προηγούμενες αποφάσεις και αποδέχθηκε ως ελληνοθωμανική μεθόριο η οποία καθορίστηκε τελεσίδικα στη γραμμή Κόλπου Άρτας – Κόλπου Βόλου.
     

  •          4ο Πρωτόκολλο του Λονδίνου (3 Φεβρουαρίου 1830)
Με αυτό αρχίζει να διαγράφεται εντονότερα η θετική για τα ελληνικά πράγματα τροπή. Αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία και όχι η αυτονομία του νέου κράτους. Περαιτέρω ρυθμίζεται αποκλειστικώς από τις Μεγάλες Δυνάμεις η πολιτειακή μορφή του νέου κράτους, που θα είναι μοναρχική, και ορίζεται ηγεμόνας της Ελλάδος ο Λεοπόλδος του Βελγίου.

  •         Συνθήκη του Λονδίνου (7 Mαίου 1832) 

    Mετά την αναγνώριση της Eλλάδας ως κράτους ανεξάρτητου και κυρίαρχου, όπως ορίστηκε με το λεγόμενο Πρωτόκολλο της Aνεξαρτησίας (3 Φεβρουαρίου 1830), δυο βασικά ζητήματα παρέμεναν σε εκκρεμότητα: ο καθορισμός των συνόρων και το πρόσωπο του ηγεμόνα. Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ζήτημα, το οποίο ανέκυψε ξανά μετά την παραίτηση του Λεοπόλδου του Σαξ Kόμπουρκ από τον ελληνικό θρόνο στις 9/21 Mαΐου 1830, οι τρεις Δυνάμεις κατέληξαν στον Όθωνα, δευτερότοκο γιο του Λουδοβίκου A' της Βαυαρίας. Η επίσημη αναγόρευση του Όθωνα ως βασιλιά της Eλλάδας, ενός κράτους ανεξάρτητου που τέθηκε σε καθεστώς εγγύησης από τις τρεις Δυνάμεις, οριστικοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Λονδίνου της 25ης Aπριλίου/7ης Mαΐου 1832. Tαυτόχρονα, η Aγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία θα εγγυόνταν δάνειο εξήντα εκατομμυρίων φράγκων. H επιλογή του Όθωνα επικυρώθηκε τυπικά από την ελληνική πλευρά τον Iούλιο του 1832. Ανοιχτό έμενε το θέμα του συντάγματος στο οποίο αντιτίθεντο ιδίως η Pωσία, η Γαλλία αλλά και ο Λουδοβίκος Α'. Σύνταγμα τελικά δε δόθηκε και το θέμα αυτό έμελλε να αποτελέσει βασικό σημείο τριβής ανάμεσα στο Παλάτι και τις πολιτικές δυνάμεις, ιδίως την πρώτη δεκαετία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (1833-1843)


    •  Πρωτόκολλο του Λονδίνου (30 Αυγούστου 1832)

    Σε ό,τι αφορά τα σύνορα, ο τελικός διακανονισμός επιτεύχθηκε ύστερα από αρκετές παλινωδίες, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου τον Αύγουστο του 1832.
    Στις 9/21 Ιουλίου 1832 οι τρεις εγγυήτριες Δυνάμεις και η Οθωμανική Αυτοκρατορίας είχαν υπογράψει τη Συνθήκη της Kωνσταντινουπόλεως (Καλεντέρ Κιοσκ). Με τη συνθήκη αυτή οριζόταν ότι τα βορειοδυτικά σύνορα του ελληνικού κράτους θα βρίσκονταν στον Αμβρακικό κόλπο. Σε ό,τι αφορά τα βορειοανατολικά σύνορα, δηλαδή την περιοχή που βρίσκεται βόρεια του ποταμού Σπερχειού και στην οποία βρίσκεται η πόλη της Λαμίας, δεν πάρθηκε καμιά απόφαση και το θέμα παραπέμφηκε σε νέα διάσκεψη στο Λονδίνο. Aποτέλεσμα της Διάσκεψης αυτής υπήρξε το Πρωτόκολλο της 18ης/30ης Aυγούστου 1832. Με αυτό επιδικαζόταν στο ελληνικό κράτος η περιοχή της Λαμίας και έτσι τα ελληνο-οθωμανικά σύνορα ορίζονταν μεταξύ των κόλπων του Αμβρακικού και του Παγασητικού. Ταυτόχρονα, επιδικάστηκε το ποσό των σαράντα εκατομμυρίων γροσίων ως αποζημίωση προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ απορρίφθηκε το αίτημα Σαμιωτών και Κρητικών να ενταχθούν στο ελληνικό κράτος. Η επακριβής χάραξη των συνόρων ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο και έγινε αποδεκτή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μέσα Δεκεμβρίου 1832. Ένα περίπου μήνα αργότερα, στα τέλη Ιανουαρίου 1833 ο Όθωνας και η συνοδεία του έφταναν στο λιμάνι του Ναυπλίου, της πρωτεύουσας του πρώτου ελληνικού κράτους.

http://polhist.panteion.gr/images/1821/%CE%94%CE%B9%CF%80%CE%BB%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82%20%CF%80%CF%81%CE%AC%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82%201828.pdf 

http://polhist.panteion.gr/images/1821/%CE%99%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%AE%20%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7.pdf 

2 σχόλια:

  1. "Η αλλαγή της αγγλικής πολιτικής είχε ως συνέπεια και την αλλαγή της ρωσικής" Δεν τεκμηριώνεται ιστορικά αυτή η θέση. Τα διπλωματικά γεγονότα είναι ευθέως αντίστροφα. Η Ελληνική Επανάσταση οδηγεί σε μια ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ εμπλοκή της Ρωσίας σε μια ρωσο-οθωμανική κρίση. Γιατί "εμπλοκή" και γιατί "αναγκαστική"; Επειδή η Ρωσία αν και στην Βιέννη-1815 έχει αποδεχθεί de facto (όχι όμως de jure) την ακεραιότητα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ΔΕΝ μπορεί να παραιτηθεί από το δειθνές συμβατικό δικαίωμα της (Ρωσο-οθωμανικές Συνθήκες της Μ. Αικατερίνης) για "προστασία των ομόδοξων χριστιανών", δηλ. το ρωσικό πρόσχημα για επέμβαση στα εσωτερικά της οθωμανικής αυτοκρατορίας και πρακτικά το βασικό μέσο για την διεκδίκηση ρωσικού ρόλου στην επίλυση του Ανατολικού ζητήματος. Το διπλωματικό πρόβλημα της Ρωσίας συνίστατο πρωταρχικά στην ανάγκη της για ανοχή ή στήριξη των λοιπών Μ. Δυνάμεων της Ρωσίας απέναντι στην Πύλη και φυσικά στην απόφαση του Αλέξανδρου Α' να μήν ασκήσει συστηματική διπλωματική πίεση στις λοιπές Μ. Δυνάμεις επιμένοντας στο ρωσικό Τελεσίγραφο Στρογκανόφ για απειλή πολέμου. Για να σταματήσουν την ρωσική "ροπή" προς πόλεμο (δηλ. μονομερή ρωσική επέμβαση) Αυστρία και Αγγλία συμφωνούν με Ρωσία για την διαδικασία "Μεττερνιχ-Τάνιτσεφ" (1822), δηλ. μια διαδικασία διεθνούς συνεννόησης για την επίλυση της ρωσο-οθωμανικής κρίσης με επιπτώσεις στο Ελληνικό ζήτημα. Ο Αλέξανδρος Α' εγκλωβίζεται σ' αυτήν την διπλωματική διαδικασία, που ενώ οδηγεί σε μια μερική εκτόνωση της έντασης (πρωτόκολλο διπλωματικών σχέσεων 9/11/1822) το ελληνικό θέμα μένει "ανοικτό" και άρα το ίδιο και η ρωσο-οθωμανική κρίση. Για αυτό ο Κάννιγκ προχωρά στην "αναγνώριση των εμπολέμων" (άνοιξη του 1823), με την οποία ουσιαστικά κάνει ένα βήμα προσέγγισης με την Ρωσία (επί του "ελληνικού ζητήματος") ανταποκρινόμενος στην κίνηση "καλής θέλησης" του Αλέξανδρου Α' να επανασυνάψει διπλωματικές σχέσεις με την Πύλη - πρακτικά δηλ. να διαβεβαιώσει η Ρωσία ότι δεν έχει βλέψεις στα Στενά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΣΥΝΕΧΕΙΑ
    Η Ρωσία ωστόσο επέμεν στην διπλωματική διαδικασία "Μεττερνιχ-Τάνιτσεφ" καθώς δεν ήταν διατεθειμένη να μην λάβει το ελάχιστο που απαιτούσε από την υποχώρηση για "μη-μονομερή παρέμβαση" στην κρίση και επανείλθε επί του "Ελληνικού ζητήματος" με το ρωσικό "Σχέδιο των 3 Τμήματων" στις 9/1/1824. Αυτό το ρωσικό σχέδιο, ούτε λίγο, ούτε πολύ προέβλεπε να επέμβουν οι Δυνάμεις όχι για να καταπνίξουν την Επανάσταση, μα για να αναγνωρίσουν κρατική υπόσταση στους επαναστάτες και να επιβάλλουν την ειρήνευση στην περιοχή. Καθώς ο Σουλτάνος δε θα δεχόταν απόλυτη πολιτική ανεξαρτησία κι οι Έλληνες τον τουρκικό ζυγό, προτείνει να ιδρυθούν 3 ηγεμονίες στα πρότυπα των παραδουνάβιων (σε Θεσσαλία, Βοιωτία κι Αττική η πρώτη, με Ήπειρο & Αιτωλοακαρνανία η δεύτερη κι η τελευταία θα περιλαμβάνει Κρήτη & Πελοπόννησο), στις οποίες η Τουρκία θα διατηρούσε την επικυριαρχία, θα εισέπραττε ετήσιο φόρο και θα κρατούσε φρουρές με στενά τοπικά δικαιώματα. Πρακτικά η Ρωσία επιθυμούσε να διευρύνει και να επιβεβαιώσει με διεθνή υποστήριξη των λοιπών Μ. Δυνάμεων το ρωσικό δικαίωμα της "προστασίας των ομόδοξων" αυτήν την φορά στον καθαυτό ελληνικό χώρο, ηπειρωτικό και νησιωτικό!! Η Άγγλία και η Αυστρία, φυσικά, δεν ήταν δυνατόν αν αποδεχθούν μια τέτοια λύση και ούτε βέβαια και ο Σουλτάνος. Η Αγγλία προσανατολιστηκε στην ενίσχυση της επιρροής της στους εξεγερμένους με την σύναψη των δανείων (1823-1824) που επέδρασαν καθοριστικά στην έναρξη των δύο εμφυλίων πολέμων και η Πύλη προχώρησε στην εισβολή του Ιμπραήμ (και του Κιουταχή). Ο Αλέξανδρος Α' υπέστη διπλωματική ήττα και άρχισε να μεταβάλει πολιτική, εγκαταλείποντας την διαδικασία Μέττερνιχ (τον οποίον,άλλωστε, απεχθανόταν ο Κάννινγκ) και να προσεγγίζει την Αγγλία, ενώ ταυτόχρονα άφηνε ανοικτό το ζήτημα της μονομερούς επέμβασης. Πέθανε τον Δεκέμβριο 1825 και ο αδελφός του Νικόλαος Α' (με Στρογκάνοφ και το War Party) έστειλε νέο Τελεσίγραφο στην Πύλη. Ο Κάννινγκ έτοιμος από καιρό έσπευσε, στέλνοντας τον Γουέλιγκτον στην Αγ. Πετρούπολη, να θεμελιώσει την ρωσο-αγγλική προσέγγιση υπογράφοντας το Πρωτόκολλο της Αγ. Πετρούπολης (1826) που άνοιξε τον δρόμο στην διεθνή επιβολή μιας λύσης στην Πύλη για το Ελληνικό ζήτημα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή